Сёння ж усё выглядае інакш. І людзям, якія адносна нядаўна трапілі ў краіну, часам няпроста разабрацца з мясцовым сартаваннем.
Таму Зялёны партал вырашыў стварыць адмысловы польскі гід па сартаванні камунальных адкідаў.
І для пачатку давайце вызначымся з тэрмінамі: тое, што мы прызвычаіліся называць «раздзельным зборам смецця», у Польшчы называюць «сегрэгацыяй» (ад лац. segregatio – аддзяленне, адасабленне, падзел). Калі ласка, не блытайце гэтую сегрэгацыю з жудаснай гісторыяй стаўлення да чарнаскурага насельніцтва ў ЗША, нічога агульнага між імі няма.
Сартаванне камунальных адкідаў, або сегрэгацыя – гэта працэс падзелу смецця на катэгорыі, якія падлягаюць далейшай перапрацоўцы, і тыя, якія не могуць быць перапрацаваныя.
У 2016 годзе міністэрства навакольнага асяроддзя Польшчы ўвяло абавязковае сартаванне па стандартах Еўрапейскага Звязу. Па ўсёй Польшчы былі ўсталяваныя кантэйнеры розных колераў, якія дапамагаюць жыхарам падзяляць смецце.
Але ў кожнай гміне правілы могуць адрознівацца адзін ад аднаго. Напрыклад, у некаторых гмінах ёсць асобныя кантэйнеры для сартавання шкла: для каляровага і некаляровага.
Як правільна сартаваць смецце?
У Польшчы існуюць кантэйнеры пяці розных колераў, кожны прызначаны для пэўнага віду адходаў: сіні (для паперы), жоўты (для металічных і пластыкавых адходаў), зялёны (для шкла), карычневы (для біяраскладальнага адходаў) і чорны (для адходаў, якія нельга перапрацаваць). Распавядаем, для чаго яны створаны.
У сіні кантэйнер варта выкідваць папяровую ўпакоўку, кардон, каталогі, газеты, часопісы, школьную і офісную паперу, друкаваныя карткі, сшыткі і кнігі, абгортачную паперу, сумкі і папяровыя пакеты.
Не варта выкідваць туды папяровыя ручнікі і выкарыстаныя сурвэткі, лакаваную і фальгіраваную паперу, тлустую або моцна забруджаную паперу, кардонныя скрынкі ад малака і напояў, папяровыя мяшкі з угнаеннямі, шпалеры, аднаразовыя падгузнікі і іншыя гігіенічныя матэрыялы, а таксама тлустую аднаразовую папяровую ўпакоўку і посуд, і вопратку.
У жоўты кантэйнер можна выкінуць адкручаныя і раздушаныя пластыкавыя бутэлькі, пластыкавую ўпакоўку для харчовых прадуктаў, упакоўку з некалькіх матэрыялаў, упакоўку ад сродкаў, якія чысцяць, і касметыкі, поліэтыленавыя пакеты і мяшкі, алюмініевыя банкі і кансервавыя банкі, алюмініевую фальгу, каляровыя металы, вечкі ад слоікаў.
А вось бутэлькі і кантэйнеры са змесцівам, пластыкавыя цацкі, упакоўку лекаў і медыцынскія прыналежнасці, упакоўку маторнага алею, аўтамабільныя запчасткі, выкарыстаныя батарэйкі і акумулятары, банкі і кантэйнеры для фарбы і лаку, адходы электроннага абсталявання і бытавой тэхнікі туды выкідываць не трэба.
У зялёны кантэйнер варта выкідваць бутэлькі і банкі для напояў і прадуктаў харчавання, шкляную касметычную ўпакоўку.
Не варта выкідваць кераміку, кветкавыя гаршкі, фарфор, крышталь, акуляры, тэрмаўстойлівае шкло, свечкі з воскам, лямпачкі і люмінесцэнтныя лямпы, фары, упакоўку для лекаў і алеяў, люстэркі, аконнае і шкло, маніторы і тэлевізійныя лямпы, тэрмометры і шпрыцы.
Карычневы кантэйнер патрэбны для адходаў гародніны і садавіны, галінак дрэў і кустоў, скошанай травы, лісця, кветак, пілавіння і кары дрэў, рэшткаў ежы.
Аднак туды не варта выкідваць косткі жывёл ці экскрэменты жывёл, попел каменнага вугалю, лекі, насычаную драўніну, ДСП і ДВП МДФ, зямлю і камяні, іншыя бытавыя адходы.
У чорны кантэйнер трэба выкідываць усё, што немагчыма ўтылізаваць у працэсе перапрацоўкі, за выключэннем небяспечных адходаў, што варта выкідваць у кантэйнер для змешаных адходаў.
Што рабіць, калі вашых адходаў няма ў пералічаных спісах?
У Польшчы існуе сістэма PSZOK (Punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych), якая прызначана для безаплатнага прыёму пэўных відаў адходаў, такіх як шкодныя, габарытныя або небяспечныя адходы (напрыклад, градуснікі, батарэйкі, электронныя цыгарэты, матрацы і г. д.).
PSZOK працуе пад кантролем урада Польшчы, але кіруецца мясцовымі ўладамі. У кожнай гміне павінны быць устаноўлены PSZOK, якія могуць быць як стацыянарнымі, так і мабільнымі. Для ўдакладнення адрасоў PSZOK варта звяртацца на сайты муніцыпалітэтаў.
У PSZOK вы можаце здаць розныя віды адходаў, уключаючы пратэрмінаваныя лекі, буйнагабарытныя адходы, электроніку, батарэйкі, ўпакоўку, шкло, тэкстыль, небяспечныя рэчывы, масла, фарбы, мыйныя сродкі, бытавыя прылады, драўніну, пластык, метал і многае іншае.
Калі вы не знайшлі месца для вашага смецця ў каляровых кантэйнерах, верагодна, вы зможаце здаць яго ў PSZOK. Калі неабходны від адходаў адсутнічае ў спісе PSZOK, напрыклад, батарэйкі, для іх звычайна прадугледжаны асобныя кантэйнеры, якія можна знайсці ў горадзе. Падрабязныя правілы і нюансы здачы адходаў можна даведацца на сайце Nasze Smieci.
Што прадугледжвае Польшча для тых, хто адмаўляецца сартаваць смецце?
Калі вы не сартуеце адходы ў Польшчы, існуе некалькі спосабаў прымусіць вас гэта рабіць. Па-першае, калі вас зловяць на месцы з няправільнай сартаваннем адходаў, вас могуць аштрафаваць на суму да 500 злотых.
Па-другое, ёсць сістэма калектыўнай адказнасці: калі службы, якія арганізуюць вываз адходаў па вашым месцы жыхарства, выявяць няправільнае сартаванне адходаў, парушэнне будзе зафіксавана, і кошт вывазу смецця можа быць павялічаны ўдвая або больш.
Такім чынам, з-за аднаго безадказнага суседа ўвесь дом можа панесці дадатковыя выдаткі, што, безумоўна, не выкліча захаплення сярод суседзяў.
Што варта памятаць?
Не забывайцеся, што клопат аб экалогіі пачынаецца з паходу ў краму і пакупцы прадуктаў ды тавараў. Насіце з сабой экаторбы, мяшэчкі для садавіны і агародніны, ці купляйце прадукты ў тары, якую пасля можны перапрацаваць: памятаеце, што аднаразовая ўпакоўка пакідае след пасля сябе.
Не вядзіцеся на хуткую моду, выбірайце надзейныя, практычныя рэчы. Будзьце ў курсе спажывання і памятайце пра штрафы за безадказнасць.